Cilj učenja srpskog jezika i književnosti je unapređivanje jezičke i funkcionalne pismenosti; sticanje i negovanje jezičke i književne kulture; osposobljavanje za tumačenje i vrednovanje književnih dela; afirmisanje i prihvatanje vrednosti humanističkog obrazovanja i vaspitanja učenika; razvijanje ličnog, nacionalnog i kulturnog identiteta, ljubavi prema maternjem jeziku, tradiciji i kulturi srpskog naroda i drugih naroda i etničkih zajednica.
Razred |
Prvi |
Nedeljni fond časova |
4 časa |
Godišnji fond časova |
140 časova |
ISHODI Po završetku prvog razreda učenik će biti u stanju da: |
OBLAST/TEMA |
SADRŽAJI |
– razume jezik kao sistem i razlikuje njegove funkcije; – prepozna osobine književnih jezika pre reforme Vuka Karadžića; – razlikuje glas, fonemu i grafemu; – klasifikuje glasove prema osnovnim kriterijumima; – odredi granicu sloga u tipičnim slučajevima; – prepozna glasovne alternacije i primeni normativna rešenja u vezi s njima; – primeni osnovna pravila akcenatske norme; – objasni pojam i značaj književnosti kao umetnosti reči i utvrdi njene sličnosti/razlike u odnosu na druge umetnosti i oblasti kulture; – tumači književno delo sa razumevanjem njegovih žanrovskih karakteristika i književnoistorijskog konteksta, koristeći u analizi strukturne i stilističke elemente dela i upotrebljavajući sekundarne izvore; – istraži i objasni stvaralačku ulogu mita u književnosti; – vrednuje odlike antičkog epa, biblijskog stila i predstave sveta; – poveže znanja iz istorije i istorije umetnosti starog veka (sumersko-vavilonske, hebrejske, helenske) sa književnim stvaralaštvom tog razdoblja; – potkrepljuje primerima osnovne odlike narodne književnosti (klasifikacija, varijantnost, formulativnost); – analizira kompozicione i stilističke odlike narodne bajke i vrednuje poruke u odnosu na vlastito čitalačko i intermedijalno iskustvo; – prepozna odlike srednjovekovne književnosti i ispita njen značaj za srpsku kulturu; – obrazloži na primerima važnost sveukupnog kulturnog zaokreta koji se dogodio u epohi humanizma i renesanse; – navede glavne motive, tematiku i stilske odlike reprezentativnih književnih dela humanizma i renesanse i pokaže razlike i sličnosti u odnosu na antičku i srednjovekovnu književnost/kulturu; – primeni odgovarajuća pravopisna pravila; – pravilno popuni različite formulare i obrasce; – sastavi tekst primenjujući različite oblike književnoumetničkog stila; – pravilno rasporedi građu pri pisanju sastava; – prepozna neknjiževni akcenat i oblik reči u svakodnevnoj komunikaciji i u govoru junaka u dramskim umetničkim formama, a potom ga ispravlja u sopstvenom govoru; – čita s razumevanjem književne i ostale tipove tekstova. |
JEZIK |
Opšti pojmovi o jeziku. Mesto jezika u ljudskom životu. Svojstva jezika i njegove funkcije. Jezik i komunikacija. Osnovne nauke koje se bave jezikom. Istorija književnih jezika kod Srba. Počeci slovenske pismenosti i stvaranje staroslovenskog jezika (Crnorizac Hrabar, Slovo o pismenima – odlomak). Književni jezici kod Srba do 19. veka: srpskoslovenski jezik (Zapis Gligorija dijaka u Miroslavljevom jevanđelju), ruskoslovenski jezik, slavenosrpski jezik. Raslojavanje jezika. Dijalekti srpskog jezika (osnovni pojmovi). Ekavski i ijekavski izgovor. Dijalekti i književni jezik. Fonetika (sa fonologijom i morfologijom). Izgovor glasova i uloga govornih organa. Podela glasova srpskog jezika (po načinu tvorbe). Fonološki sistem srpskog književnog jezika. Slog i podela reči na slogove (fonetska i semantička granica sloga). Glasovne alternacije (asimilacija i sažimanje samoglasnika, pokretni vokali, promena o u e, prevoj vokala); pisanje suglasnika j i h. Prozodija. Akcenatski sistem srpskog književnog jezika. Osnovna pravila o rasporedu akcenata i postakcenatskih dužina. Proklitike i enklitike. |
KNjIŽEVNOST |
Književnost kao umetnost reči Pojam i vrste umetnosti.Književnost i druge umetnosti. Smisao i značaj književnosti kao umetnosti reči. Čitanje i proučavanje književnosti Književni rodovi i vrste Književna dela za obradu – Lirska poezija XX i XXI veka (tri pesme po izboru nastavnika i učenika); – Banović Strahinja, narodna epska pesma; – Laza Lazarević: Prvi put s ocem na jutrenje; – Anton Pavlovič Čehov: Tuga; – Dobrilo Nenadić: Dorotej – Borislav Pekić: „Vreme čuda” („Čudo u Jabnelu”) – Ivo Andrić: O priči i pričanju (Govor Ive Andrića u Stokholmu prilikom primanja Nobelove nagrade). Književnost starog veka Književna dela za obradu – Ep o Gilgamešu; – Biblija. Stari zavet. Prva knjiga Mojsijeva: Legenda o potopu; Pjesma nad pjesmama; – Biblija. Novi zavet. Jevanđelje po Mateju; – Homer: Ilijada (odlomci iz prvog i šestog pevanja: invokacija, susret Hektora i Andromahe, i drugi po izboru); – Sofokle: Antigona. Narodna književnost Književna dela za obradu – Narodna lirska mitološka pesma (po izboru); – Komadi od različnijeh kosovskijeh pjesama; – Marko Kraljević i brat mu Andrijaš (bugarštica); – Narodne epske pesme: Dioba Jakšića/Opet Dioba Jakšića; Ropstvo Janković Stojana; – Narodna balada Hasanaginica; – Srpska narodna bajka po izboru; – Narodne bajke slovenskih i drugih naroda (po izboru). Srednjovekovna književnost Književna dela za obradu – Sveti Sava: Žitije Svetoga Simeona (odlomak); |
|
– Teodosije: Žitije Svetog Save; (odlomak: Beg u Svetu Goru); – Jefimija: Pohvala knezu Lazaru; Konstantin Filozof: Žitije despota Stefana Lazarevića – Opis Beograda (iz 51. poglavlja); – Despot Stefan Lazarević: Slovo ljubve. Humanizam i renesansa Književna dela za obradu – Dante: Božanstvena komedija, Pakao (odlomci,pevanja po izboru učenika i nastavnika); – Petrarka: Kanconijer (izbor); – Bokačo: Dekameron (okvirna priča i tri novele po izboru); – Servantes: Don Kihot (odlomci: predgovor, prvo, sedmo i osmo poglavlje); – Šekspir: Romeo i Julija; – Marin Držić: Dundo Maroje/Novela od Stanca. Izborni sadržaji: – Milovan Vitezović: Lajanje na zvezde (korelacija s filmom i pozorištem); – Goran Petrović: Priča o pričanju; – Svetlana Velmar Janković: Zapisi sa dunavskog peska; – Danilo Kiš, Rani jadi; Tolkin: Gospodar prstenova (prva knjiga); – Hiljadu i jedna noć (izbor); – Homer: Odiseja (Kod Feačana); – Mitovi i legende starog veka (starogrčki, rimski i slovenski mitovi po izboru učenika i nastavnika; izvori: Grčki mitovi R. Grevsa, Priče iz klasične starine G. Švaba, Slovenski mitološki rečnik Lj. Radenkovića i S. Tolstoj, Srpska mitologija S. Petrovića i sl.); – Milan Rakić Jefimija – Vasko Popa Uspravna zemlja; – Ljubomir Simović: Hasanaginica (odlomak s vojnicima); – Jovan Deretić, Kulturna istorija Srba (odlomci o vladarima iz porodice Nemanjić); – Ispovedna molitva iz 14. veka, nepoznati autor (Antologija srpskog pesništva, priredio Miodrag Pavlović); – Pesme dubrovačkih petrarkista (po izboru učenika i nastavnika); – Rable: Gargantua i Pantagruel (odlomak – pismo Gargantua Pantagruelu) |
||
JEZIČKA KULTURA |
1. Pravopis. Osnovni principi pravopisa srpskog književnog jezika. Pravopis i pravopisni priručnici i služenje njima. Veliko slovo (pisanje ustaljenih atributa i titula kao delova imena, pisanje naziva raznih manifestacija, građevina, spomenika, dokumenata, zakona, umetničkih dela i sl.). Prenošenje reči u novi red (razlike u odnosu na podelu reči na slogove). Pisanje crtice. Pisanje spojeva predlog + zamenica (npr.: sa mnom i sl.). Pisanje zapete ispred enklitike. 1. Usmeno i pisano izražavanje. Sistematično usmeno izlaganje na zadate teme. Oblikovanje pasusa u smisaone celine u pisanom sastavu. Argumentativni tekst – usmeno i pisano oblikovanje. Izbor iz sekundarne literature, publicističkih tekstova, različitih enciklopedija i rečnika. |
Razred |
Drugi |
Nedeljni fond časova |
3 časa |
Godišnji fond časova |
105 časova |
STANDARDI |
ISHODI Po završetku drugog razreda učenik će biti u stanju da: |
TEME Ključni pojmovi sadržaji |
2CJK.1.1.2. Razlikuje književni (standardni) jezik od dijalekta; zna osnovne podatke o dijalektima srpskog jezika; ima pravilan stav prema svom dijalektu i drugim dijalektima srpskog jezika i prema oba izgovora srpskog književnog jezika (poštuje svoj i druge dijalekte srpskog jezika i ima potrebu da čuva svoj dijalekat; podjednako ceni oba izgovora srpskog književnog jezika – ekavski i (i)jekavski); ima potrebu da uči, čuva i neguje književni jezik; poznaje najvažnije gramatike i normativne priručnike i ume da se njima koristi; zna osnovne podatke o mestu srpskog jezika među drugim indoevropskim i slovenskim jezicima; ima osnovna znanja o razvoju književnog jezika, pisma i pravopisa kod Srba. 2CJK.2.1.1. Ima šira znanja o jeziku uopšte (koja su bitna svojstva jezika); prepoznaje jedinice i pojave koje pripadaju različitim jezičkim nivoima / podsistemima; ima osnovna znanja o pismu uopšte; ima osnovna znanja o pravopisu uopšte (etimološki – fonološki pravopis; gramatička – logička interpunkcija; grafema – slovo); ima osnovna znanja o jezicima u svetu (jezička srodnost, jezički tipovi, jezičke univerzalije). Razume osnovne principe vođenja dijaloga; razume pojam govornog čina; razume pojam deikse. Poznaje odlike varijeteta srpskog jezika nastalih na osnovu medijuma i onih koji su uslovljeni socijalno i funkcionalno. 2CJK.1.1.4. Poznaje vrste i podvrste reči; primenjuje normu u vezi s oblicima reči u frekventnim slučajevima (uključujući i glasovne promene u vezi s oblicima reči); izdvaja delove reči u vezi s oblicima reči (gramatička osnova i nastavak za oblik) u jednostavnijim slučajevima; izdvaja delove reči u vezi s građenjem reči (prefiks, tvorbena osnova, sufiks) u jednostavnijim slučajevima; prepoznaje osnovne načine građenja reči; primenjuje normu u vezi s građenjem reči (uključujući i glasovne promene u vezi s građenjem reči); primenjuje postojeće modele pri građenju novih reči 2CJK.2.1.4. Ima šira znanja o vrstama i podvrstama reči; ume da odredi oblik promenljive reči i da upotrebi reč u zadatom obliku; poznaje pojam morfeme; deli reč na tvorbene morfeme u jednostavnijim slučajevima i imenuje te morfeme; poznaje osnovne načine građenja reči; primenjuje normu u vezi s oblicima reči u manje frekventnim slučajevima. 2SJK.1.2.4. Uočava i primerima argumentuje osnovne poetičke, jezičke, estetske i strukturne osobine književnih dela iz obavezne školske lektire. 2SJK.1.2.6. Navodi osnovne književnoistorijske i poetičke odlike stilskih epoha, pravaca i formacija u razvoju srpske i svetske književnosti i povezuje ih sa delima i piscima iz obavezne lektire školskog programa. 2SJK.1.2.9. Na osnovu dela srpske i svetske književnosti formira čitalačke navike i znanja; shvata ulogu čitanja u tumačenju književnog dela i u izgrađivanju jezičkog, literarnog, kulturnog i nacionalnog identiteta. 2SJK.2.2.2. Poznaje književnoteorijsku terminologiju i književnoteorijska znanja adekvatno primenjuje u tumačenju književnih dela predviđenih programom. 2SJK.2.2.5. Obrazlaže osnovne elemente književnosti kao diskursa u odnosu na ostale društvene diskurse (npr. prisustvo/odsustvo pripovedača, pripovedni fokus, status istorijskog i fiktivnog itd.). 2SJK.2.2.7. Samostalno uočava i analizira probleme u književnom delu i ume da argumentuje svoje stavove na osnovu primarnog teksta. 2SJK.2.2.8. Aktivno koristi preporučenu i širu, sekundarnu literaturu (književnoistorijsku, kritičku, autopoetičku, teorijsku) u tumačenju književnoumetničkih i književnonaučnih dela predviđenih programom. 2SJK.2.2.9. Na osnovu dela srpske i svetske književnosti razvija čitalačke veštine, sposobnosti i znanja od značaja za tumačenje i vrednovanje različitih književnoumetničkih i književnonaučnih dela i za razvijanje jezičkog, literarnog, kulturnog i nacionalnog identiteta; ima izgrađen čitalački ukus svojstven kulturnom i obrazovanom čoveku. |
– objasni razvojne karakteristike srpskog književnog jezika od reforme Vuka Karadžića do danas; ‒ objasni razliku između etimološkog i fonološkog pravopisa; – sastavi tekst, primenjujući forme i obeležja publicističkog i administrativnog stila; – objasni pojam morfeme i razlikuje gramatičku od tvorbene analize reči (tvorbenu osnovu i nastavak i gramatičku osnovu i nastavak); – primeni sistemska znanja o vrstama i podvrstama reči i njihovim gramatičkim kategorijama; |
JEZIK • Istorija srpskog književnog jezika • Funkcionalni stilovi srpskog književnog jezika • Morfologija u užem smislu |
– odredi i objasni društveno-istorijske okolnosti koje su uticale na pojavu baroka u srpskoj kulturi; – uporedi stilska sredstva baroka sa umetničkim sredstvima prethodnih epoha (pravaca); – odredi društveni i kulturološki značaj prosvetiteljskih ideja, posebno u srpskoj kulturi; – objasni uticaj romantizma na formiranje nacionalnog identiteta; – sastavi tabelu sa najznačajnijim predstavnicima romantizma, njihovim delima i odlikama; – uporedi stilske karakteristike evropskog i srpskog romantizma; – utvrdi razlike u pristupu stvarnosti romantizma i realizma: – uporedi i primerima dokaže književne odlike dela koja pripadaju realizmu; – protumači i vrednuje posebnosti književnih junaka i junakinja realizma (problem roda, identiteta, klasne raslojenosti); – analizira i uporedi izdvojene probleme u književnim delima koja pripadaju različitim epohama; |
KNjIŽEVNOST • Barok u evropskoj književnosti i barokne tendencije u srpskoj književnosti • Prosvetiteljstvo i klasicizam u srpskoj književnosti; • Romantizam u evropskoj i srpskoj književnosti; • Realizam u evropskoj i srpskoj književnosti; • Dijalog književnih epoha |
|
– primeni pravopisna rešenja u vezi sa pisanjem skraćenica; – primeni osnovna tipografsko-pravopisna rešenja u vezi sa kucanim tekstom (razmak i štamparski tipovi sloga); – učestvuje u javnim razgovorima sa više učesnika (na teme iz oblasti jezika i književnosti); – oblikuje svoj govor prema situaciji i primeni književnojezičku normu; – sastavi složeniji tekst, koristeći se opisom i pripovedanjem. |
JEZIČKA KULTURA • Pravopis • Usmeno i pisano izražavanje |
|
2SJK.3.2.1. Čita, doživljava i samostalno tumači književnoumetnička i književnonaučna dela iz obaveznog školskog programa, kao i dodatne (izborne) i fakultativne književnoumetničke i književnonaučne tekstove; tokom interpretacije pouzdano koristi stečena znanja o stvaralačkom opusu autora i književnoistorijskom kontekstu. 2SJK.3.2.2. Vlada književnoteorijskom terminologijom i teorijska znanja adekvatno primenjuje u tumačenju književnoumetničkih i književnonaučnih dela koja su predviđena školskim programom i drugih dela ove vrste različitih žanrova, izvan školskog programa. 2SJK.3.2.4. Uočava i tumači poetičke, jezičke, estetske i strukturne osobine književnoumetničkih i književnonaučnih tekstova u okviru školske lektire i izvan školskog programa; procenjuje i poredi stilske postupke u navedenim vrstama tekstova. 2SJK.3.2.8. U tumačenju književnog dela kritički koristi preporučenu i samostalno izabranu sekundarnu literaturu (književnoistorijsku, kritičku, autopoetičku, teorijsku). 2SJK.1.3.4. Koristi oba pisma, dajući prednost ćirilici; primenjuje osnovna pravopisna pravila u frekventnim primerima i ume da se služi školskim izdanjem Pravopisa; u pisanju izdvaja delove teksta, daje naslove i podnaslove, ume da citira i parafrazira; sastavlja maturski rad poštujući pravila izrade stručnog rada (upotrebljava fusnote i sastavlja sadržaj i bibliografiju); sastavlja pismo – privatno i službeno, biografiju (CV), molbu, žalbu, zahtev, oglas; zna da popuni različite formulare i obrasce. 2CJK.1.3.2. Govoreći i pišući o nekoj temi (iz jezika, književnosti ili slobodna tema), jasno strukturira kazivanje i povezuje njegove delove na odgovarajući način; razlikuje bitno od nebitnog i drži se osnovne teme; sastavlja jednostavniji govoreni i pisani tekst koristeći se opisom, pripovedanjem i izlaganjem (ekspozicijom); ume ukratko da opiše svoja osećanja i doživljaj književnog ili drugog umetničkog dela; sažeto prepričava jednostavniji književnoumetnički tekst i izdvaja njegove važne ili zanimljive delove; rezimira jednostavniji književni i neumetnički tekst. 2CJK.1.3.3. U raspravi ili razmeni mišljenja na teme iz književnosti, jezika i kulture ume u kratkim crtama da iznese i obrazloži ideju ili stav za koji se zalaže, govori odmereno, oslanja se na argumente, u stanju je da čuje tuđe mišljenje i da ga uzme u obzir prilikom svoje argumentacije; piše jednostavniji argumentativni tekst na teme iz književnosti, jezika i kulture. 2CJK.2.3.1. Govori u zvaničnim situacijama, javno i pred većim auditorijumom o temama iz oblasti jezika, književnosti i kulture, koristeći se književnim jezikom i odgovarajućom terminologijom; učestvuje u javnim razgovorima sa više učesnika; procenjuje slušaoca odnosno auditorijum i oblikuje svoj govor prema njegovim potrebama i mogućnostima; ima potrebu i naviku da razvija sopstvenu govornu kulturu; s pažnjom i razumevanjem sluša teže izlaganje (npr. predavanje) s temom iz jezika, književnosti i kulture; sluša kritički, procenjujući govornikovu argumentaciju i objektivnost. 2CJK.1.3.2. Govoreći i pišući o nekoj temi (iz jezika, književnosti ili slobodna tema), jasno strukturira kazivanje i povezuje njegove delove na odgovarajući način; razlikuje bitno od nebitnog i drži se osnovne teme; sastavlja jednostavniji govoreni i pisani tekst koristeći se opisom, pripovedanjem i izlaganjem (ekspozicijom); ume ukratko da opiše svoja osećanja i doživljaj književnog ili drugog umetničkog dela; sažeto prepričava jednostavniji književnoumetnički tekst i izdvaja njegove važne ili zanimljive delove; rezimira jednostavniji književni i neumetnički tekst. 2CJK.2.3.2. Sastavlja složeniji govoreni i pisani tekst (iz jezika, književnosti ili slobodna tema) koristeći se opisom, pripovedanjem i izlaganjem (ekspozicijom); u govorenoj ili pisanoj raspravi precizno iznosi svoje ideje i obrazlaže svoj stav; trudi se da govori i piše zanimljivo, praveći prikladne digresije i birajući zanimljive detalje i odgovarajuće primere; uočava poentu i izlaže je na prikladan način; precizno iznosi svoj doživljaj i utiske povodom književnog ili drugog umetničkog dela; sažeto prepričava složeniji književni tekst i rezimira složeniji književni i neumetnički tekst na teme neposredno vezane za gradivo; piše izveštaj i referat; primenjuje pravopisnu normu u slučajevima predviđenim programom. |
Razred |
Treći |
Nedeljni fond časova |
3 časa |
Godišnji fond časova |
105 časova |
STANDARDI |
ISHODI Po završetku drugog razreda učenik će biti u stanju da: |
TEME Ključni pojmovi sadržaji |
2CJK.1.1.4. Poznaje vrste i podvrste reči; primenjuje normu u vezi s oblicima reči u frekventnim slučajevima (uključujući i glasovne promene u vezi s oblicima reči); izdvaja delove reči u vezi s oblicima reči (gramatička osnova i nastavak za oblik) u jednostavnijim slučajevima; izdvaja delove reči u vezi s građenjem reči (prefiks, tvorbena osnova, sufiks) u jednostavnijim slučajevima; prepoznaje osnovne načine građenja reči; primenjuje normu u vezi s građenjem reči (uključujući i glasovne promene u vezi s građenjem reči); primenjuje postojeće modele pri građenju novih reči. 2CJK.2.1.4. Ima šira znanja o vrstama i podvrstama reči; ume da odredi oblik promenljive reči i da upotrebi reč u zadatom obliku; poznaje pojam morfeme; deli reč na tvorbene morfeme u jednostavnijim slučajevima i imenuje te morfeme; poznaje osnovne načine građenja reči; primenjuje normu u vezi s oblicima reči u manje frekventnim slučajevima. 2CJK.3.1.3. Ima detaljnija znanja o morfologiji u užem smislu i tvorbi reči u srpskom jeziku (deli reč na tvorbene morfeme u složenijim slučajevima i imenuje te morfeme). 2CJK.1.1.6. Ima leksički fond koji je u skladu sa srednjim nivoom obrazovanja; pravi razliku između formalne i neformalne leksike i upotrebljava ih u skladu sa prilikom; ima osnovna znanja o značenju reči; poznaje osnovne leksičke odnose (sinonimiju, antonimiju, homonimiju); poznaje metaforu kao leksički mehanizam; nema odbojnost prema rečima stranog porekla, ali ih ne prihvata nekritički i automatski; poznaje pojam termina i frazeologizma; poznaje najvažnije rečnike srpskog jezika i ume da se njima koristi. 2CJK.2.1.6. Ima bogat i uraznoličen leksički fond (uključujući i intelektualnu i internacionalnu leksiku i poznavanje najfrekventnijih internacionalnih prefiksa i sufiksa). Taj fond upotrebljava u skladu s prilikom; vidi jezik kao niz mogućnosti koje mu služe da izrazi individualno iskustvo i usmeren je ka bogaćenju sopstvenog rečnika; poznaje hiperonimiju/hiponimiju, paronimiju; razlikuje leksičke slojeve; poznaje metonimiju kao leksički mehanizam. |
– prepozna najvažnije tipove tvorbe u srpskom jeziku – izvođenje, slaganje, kombinovanu tvorbu i pretvaranje; – razlikuje značenjske odnose među rečima; – prepozna leksičke mehanizme – metaforu i metonimiju; – razlikuje tipove leksike s obzirom na poreklo (narodne reči, crkvenoslovenske reči i pozajmljenice) i sferu upotrebe (istorizmi, arhaizmi, neologizmi, termini); – razlikuje neknjiževnu leksiku od književne; – prepozna i pravilno koristi ustaljene izraze (frazeologizme); – razlikuje sintaksičke jedinice i poznaje sve tipove rečeničnih članova; – prepozna osobine razgovornog stila, posebno one koje ga razlikuju od ostalih stilova; |
JEZIK Tvorba reči Leksikologija Sintaksa Stilistika |
• sistematizuje usvojena znanja o književnosti, procenjuje sopstvenu uspešnost, identifikuje teškoće i, ukoliko ih ima, utvrđuje plan za njihovo prevazilaženje; • navede i objasni društveno-istorijske okolnosti koje su dovele do pojave simbolizma i estetike larpurlartizma; • uporedi srpsku književnost moderne sa evropskom i odredi njene specifičnosti; • navede primere dekadencije u kasnoj fazi srpske moderne; • poveže pojave u književnosti sa društveno-istorijskim okolnostima; • obrazloži uticaj društva na pojavu angažovane književnosti; • poveže formalne odlike književnog dela (forma, tip pripovedanja, stilska sredstva) i njegovo značenje |
KNjIŽEVNOST Moderna u evropskoj i srpskoj književnosti Međuratna i ratna književnost Dijalog književnih epoha |
|
2CJK.1.1.5. Pravilno sklapa rečenicu; razlikuje sintaksičke jedinice; razlikuje aktivne i pasivne rečenice; ume da analizira jednostavnije rečenice građene po osnovnim modelima i proširene priloškim odredbama. 2CJK.2.1.5. Koristi se svim sintaksičkim mogućnostima srpskog jezika; razlikuje bezlične i lične rečenice; analizira rečenice građene po različitim modelima; ima šira znanja o sintagmi; prepoznaje osnovne vrste zavisnih predikatskih rečenica (tipični slučajevi); zna osnovno o naporednim odnosima, kongruenciji i negaciji; razlikuje vrste nezavisnih predikatskih rečenica; razume pojam elipse; ima osnovna znanja o upotrebi padeža i glagolskih oblika. 2CJK.2.1.1. Ima šira znanja o jeziku uopšte (koja su bitna svojstva jezika); prepoznaje jedinice i pojave koje pripadaju različitim jezičkim nivoima / podsistemima; ima osnovna znanja o pismu uopšte; ima osnovna znanja o pravopisu uopšte (etimološki – fonološki pravopis; gramatička – logička interpunkcija; grafema – slovo); ima osnovna znanja o jezicima u svetu (jezička srodnost, jezički tipovi, jezičke univerzalije). Razume osnovne principe vođenja dijaloga; razume pojam govornog čina; razume pojam deikse. Poznaje odlike varijeteta srpskog jezika nastalih na osnovu medijuma i onih koji su uslovljeni socijalno i funkcionalno. 2CJK.1.1.2. Razlikuje književni (standardni) jezik od dijalekta; zna osnovne podatke o dijalektima srpskog jezika; ima pravilan stav prema svom dijalektu i drugim dijalektima srpskog jezika i prema oba izgovora srpskog književnog jezika (poštuje svoj i druge dijalekte srpskog jezika i ima potrebu da čuva svoj dijalekat; podjednako ceni oba izgovora srpskog književnog jezika – ekavski i (i)jekavski); ima potrebu da uči, čuva i neguje književni jezik; poznaje najvažnije gramatike i normativne priručnike i ume da se njima koristi; zna osnovne podatke o mestu srpskog jezika među drugim indoevropskim i slovenskim jezicima; ima osnovna znanja o razvoju književnog jezika, pisma i pravopisa kod Srba. 2SJK.1.2.1. Poznaje autore dela iz obaveznog školskog programa i lokalizuje ih u kontekst stvaralačkog opusa i književnoistorijski kontekst. 2SJK.2.2.1. Interpretira književni tekst uvidom u njegove integracione činioce (doživljajni kontekst, tematsko-motivski sloj, kompozicija, likovi, forme pripovedanja, idejni sloj, jezičko-stilski aspekti…). 2SJK.3.2.1. Čita, doživljava i samostalno tumači književnoumetnička i književnonaučna dela iz obaveznog školskog programa, kao i dodatne (izborne) i fakultativne književnoumetničke i književnonaučne tekstove; tokom interpretacije pouzdano koristi stečena znanja o stvaralačkom opusu autora i književnoistorijskom kontekstu. 2SJK.1.2.2. Poznaje književnoteorijsku terminologiju i dovodi je u funkcionalnu vezu sa primerima iz književnih i neumetničkih tekstova predviđenih programom. 2SJK.2.2.2. Poznaje književnoteorijsku terminologiju i književnoteorijska znanja adekvatno primenjuje u tumačenju književnih dela predviđenih programom. 2SJK.3.2.2. Vlada književnoteorijskom terminologijom i teorijska znanja adekvatno primenjuje u tumačenju književnoumetničkih i književnonaučnih dela koja su predviđena školskim programom i drugih dela ove vrste različitih žanrova, izvan školskog programa. 2SJK.1.2.3. U tumačenju književnoumetničkih i književnonaučnih dela razlikuje metode unutrašnjeg i spoljašnjeg pristupa. 2SJK.2.2.3. Razlikuje metode unutrašnjeg i spoljašnjeg pristupa u interpretaciji književnoumetničkog i književnonaučnog dela i adekvatno ih primenjuje prilikom razumevanja i tumačenja ovih vrsta dela. 2SJK.2.2.4. Uočava i obrazlaže poetičke, jezičke, estetske i strukturne osobine književnoumetničkih i književnonaučnih dela u okviru školske lektire; procenjuje da li je složeniji književnonaučni tekst (autobiografija, biografija, memoari, dnevnik, pismo, putopis…) dobro strukturiran i koherentan, da li su ideje izložene jasno i precizno; uočava stilske postupke u književnoumetničkom i književnonaučnom tekstu; procenjuje koliko određene odlike teksta utiču na njegovo razumevanje i doprinose tumačenju značenja teksta. 2SJK.1.2.5. Uočava osnovne osobine književnosti kao diskursa i razlikuje ga u odnosu na ostale društvene diskurse. |
– pravilno piše crticu u polusloženicama kada su u jednom redu i kada se dele na kraju reda; – primenjuje osnovna pravila transkripcije imena iz stranih jezika; – govori javno i pred većim auditorijumom o temama iz jezika, književnosti i kulture; – sasluša tuđe mišljenje i uzme ga u obzir prilikom svoje argumentacije; – aktivno učestvuje u javnoj debati – pripremi se za debatu, argumentovano izlaže i izvede zaključke ; – napiše sastav na temu iz jezika i književnosti, uvažavajući načela pravopisa i jezičke norme. |
JEZIČKA KULTURA Pravopis Usmeno i pisano izražavanje |
2SJK.2.2.5. Obrazlaže osnovne elemente književnosti kao diskursa u odnosu na ostale društvene diskurse (npr. prisustvo/odsustvo pripovedača, pripovedni fokus, status istorijskog i fiktivnog itd.). 2SJK.3.2.5. Razume osnovne elemente književnosti kao diskursa (poredi npr. prisustvo/odsustvo pripovedača, pripovedni fokus, status istorijskog i fiktivnog itd.) u odnosu na ostale društvene diskurse i ta saznanja upotrebljava u tumačenju književnih dela. 2SJK.1.2.6. Navodi osnovne književnoistorijske i poetičke odlike stilskih epoha, pravaca i formacija u razvoju srpske i svetske književnosti i povezuje ih sa delima i piscima iz obavezne lektire školskog programa. 2SJK.2.2.6. Prilikom tumačenja književnoumetničkih i književnonaučnih dela iz školskog programa primenjuje znanja o osnovnim književnoistorijskim i poetičkim odlikama stilskih epoha, pravaca i formacija u razvoju srpske i svetske književnosti. 2SJK.3.2.6. Prilikom tumačenja i vrednovanja književnoumetničkih i književnonaučnih dela primenjuje i upoređuje književnoistorijske i poetičke odlike stilskih epoha, pravaca i formacija u razvoju srpske i svetske književnosti. 2SJK.1.2.7. Analizira izdvojene probleme u književnom delu i ume da ih argumentuje primarnim tekstom. 2SJK.2.2.7. Samostalno uočava i analizira probleme u književnom delu i ume da argumentuje svoje stavove na osnovu primarnog teksta. 2SJK.2.2.8. Aktivno koristi preporučenu i širu, sekundarnu literaturu (književnoistorijsku, kritičku, autopoetičku, teorijsku) u tumačenju književnoumetničkih i književnonaučnih dela predviđenih programom. 2CJK.2.3.2. Sastavlja složeniji govoreni i pisani tekst (iz jezika, književnosti ili slobodna tema) koristeći se opisom, pripovedanjem i izlaganjem (ekspozicijom); u govorenoj ili pisanoj raspravi precizno iznosi svoje ideje i obrazlaže svoj stav; trudi se da govori i piše zanimljivo, praveći prikladne digresije i birajući zanimljive detalje i odgovarajuće primere; uočava poentu i izlaže je na prikladan način; precizno iznosi svoj doživljaj i utiske povodom književnog ili drugog umetničkog dela; sažeto prepričava složeniji književni tekst i rezimira složeniji književni i neumetnički tekst na teme neposredno vezane za gradivo; piše izveštaj i referat; primenjuje pravopisnu normu u slučajevima predviđenim programom. 2CJK.2.3.1. Govori u zvaničnim situacijama, javno i pred većim auditorijumom o temama iz oblasti jezika, književnosti i kulture, koristeći se književnim jezikom i odgovarajućom terminologijom; učestvuje u javnim razgovorima sa više učesnika; procenjuje slušaoca odnosno auditorijum i oblikuje svoj govor prema njegovim potrebama i mogućnostima; ima potrebu i naviku da razvija sopstvenu govornu kulturu; s pažnjom i razumevanjem sluša teže izlaganje (npr. predavanje) s temom iz jezika, književnosti i kulture; sluša kritički, procenjujući govornikovu argumentaciju i objektivnost. 2SJK.3.3.2. Izlaže (u zvaničnim situacijama, javno i pred većim auditorijumom) i piše o temama iz oblasti jezika, književnosti i kulture; ima razvijene govorničke (oratorske) veštine; pretpostavlja različite stavove auditorijuma i u skladu s tim problematizuje pojedine sadržaje; prepoznaje i analizira verbalnu i neverbalnu reakciju sagovornika odnosno auditorijuma i tome prilagođava svoj govor; slušajući govornika, procenjuje sadržinu i formu njegovog govora i način govorenja. |
Razred |
Četvrti |
Nedeljni fond časova |
4 časa |
Godišnji fond časova |
124 časa |
ISHODI Po završetku četvrtog razreda učenik će biti u stanju da: |
TEME Ključni pojmovi sadržaji |
– razlikuje osnovna značenja i funkcije padeža; – razlikuje sve tipove nezavisnih predikatskih rečenica i prepozna specijalne nezavisne rečenice; – razlikuje naporedne odnose među rečima, sintagmama i rečenicama; – prepozna različite vrste zavisnih rečenica; – pravilno upotrebi i prepozna značenja ličnih glagolskih oblika; – prepozna u tekstu i navede osobine književnoumetničkog i naučnog stila; – proceni pouzdanost podataka koje preuzima sa interneta pri pisanju teksta naučnim stilom; – pokaže osnovna opštelingvistička znanja o evoluciji jezika i srodnosti između nekih jezika. |
JEZIK Sintaksa Stilistika Opšta lingvistika |
– utvrdi tematske, idejne, jezičke, kompozicione i žanrovske osobine književnog teksta; – protumači književni tekst stavljajući ga u odgovarajući kulturnoistorijski kontekst; – koristi književnoteorijske termine u tumačenju književnog dela; – postavi problemsko pitanje u vezi sa književnoumetničkim delom, iznosi sud o njemu i argumentuje svoj sud; – poveže određene teorije (egzistencijalizam, teorija recepcije/otovorenog dela) sa književnoumetničkim tekstom; – prepozna intertekstualnost; – samostalno bira književna dela izvan programa oslanjajući se na stečena znanja i usvojene vrednosti; – poveže istorijske, religijske, političke teme u delima koja obrađuje sa izgradnjom ili preispitivanjem nacionalnog identiteta u njima; – raspravlja o elementima rodne osetljivosti u delima koja obrađuje; |
KNjIŽEVNOST Posleratna književnost Dijalog književnih epoha |
– pravilno koristi znake interpunkcije (tačku, zapetu, tačku sa zapetom, upitnik, uzvičnik, dve tačke, tri tačke, crtu, zagradu, navodnike); – govori javno i pred većim auditorijumom o temama iz jezika, književnosti i kulture; – napiše sastav na temu iz jezika i književnosti, uvažavajući načela pravopisa i jezičke norme. |
JEZIČKA KULTURA Pravopis Usmeno i pisano izražavanje |