SRPSKI JEZIK I KNjIŽEVNOST

Po završetku prvog razreda učenik će biti u stanju da:

– prepozna osobine književnih jezika pre reforme Vuka Karadžića;

– razlikuje glas, fonemu i grafemu;

– klasifikuje glasove prema osnovnim kriterijumima;

– odredi granicu sloga u tipičnim slučajevima;

– prepozna glasovne alternacije i primeni normativna rešenja u vezi s njima;

– primeni osnovna pravila akcenatske norme;

– objasni pojam i značaj književnosti kao umetnosti reči i utvrdi njene sličnosti/razlike u odnosu na druge umetnosti i oblasti kulture;

– tumači književno delo sa razumevanjem njegovih žanrovskih karakteristika i književnoistorijskog konteksta, koristeći u analizi strukturne i stilističke elemente dela i upotrebljavajući sekundarne izvore;

– istraži i objasni stvaralačku ulogu mita u književnosti;

– vrednuje odlike antičkog epa, biblijskog stila i predstave sveta;

– poveže znanja iz istorije i istorije umetnosti starog veka (sumersko-vavilonske, hebrejske, helenske) sa književnim stvaralaštvom tog razdoblja;

– potkrepljuje primerima osnovne odlike narodne književnosti (klasifikacija, varijantnost, formulativnost);

– analizira kompozicione i stilističke odlike narodne bajke i vrednuje poruke u odnosu na vlastito čitalačko i intermedijalno iskustvo;

– prepozna odlike srednjovekovne književnosti i ispita njen značaj za srpsku kulturu;

– obrazloži na primerima važnost sveukupnog kulturnog zaokreta koji se dogodio u epohi humanizma i renesanse;

– navede glavne motive, tematiku i stilske odlike reprezentativnih književnih dela humanizma i renesanse i pokaže razlike i sličnosti u odnosu na antičku i srednjovekovnu književnost/kulturu;

– primeni odgovarajuća pravopisna pravila;

– pravilno popuni različite formulare i obrasce;

– sastavi tekst primenjujući različite oblike književnoumetničkog stila;

– pravilno rasporedi građu pri pisanju sastava;

– prepozna neknjiževni akcenat i oblik reči u svakodnevnoj komunikaciji i u govoru junaka u dramskim umetničkim formama, a potom ga ispravlja u sopstvenom govoru;

– čita s razumevanjem književne i ostale tipove tekstova.

Istorija književnih jezika kod Srba. Počeci slovenske pismenosti i stvaranje staroslovenskog jezika (Crnorizac Hrabar, Slovo o pismenima – odlomak). Književni jezici kod Srba do 19. veka: srpskoslovenski jezik (Zapis Gligorija dijaka u Miroslavljevom jevanđelju), ruskoslovenski jezik, slavenosrpski jezik.

Raslojavanje jezika. Dijalekti srpskog jezika (osnovni pojmovi). Ekavski i ijekavski izgovor. Dijalekti i književni jezik.

Fonetika (sa fonologijom i morfologijom). Izgovor glasova i uloga govornih organa. Podela glasova srpskog jezika (po načinu tvorbe). Fonološki sistem srpskog književnog jezika. Slog i podela reči na slogove (fonetska i semantička granica sloga). Glasovne alternacije (asimilacija i sažimanje samoglasnika, pokretni vokali, promena o u e, prevoj vokala); pisanje suglasnika j i h.

Prozodija. Akcenatski sistem srpskog književnog jezika. Osnovna pravila o rasporedu akcenata i postakcenatskih dužina. Proklitike i enklitike.

Pojam i vrste umetnosti.Književnost i druge umetnosti. Smisao i značaj književnosti kao umetnosti reči.

Čitanje i proučavanje književnosti

Književni rodovi i vrste

Književna dela za obradu

– Lirska poezija XX i XXI veka (tri pesme po izboru nastavnika i učenika);

– Banović Strahinja, narodna epska pesma;

– Laza Lazarević: Prvi put s ocem na jutrenje;

– Anton Pavlovič Čehov: Tuga;

– Dobrilo Nenadić: Dorotej

– Borislav Pekić: „Vreme čuda” („Čudo u Jabnelu”)

– Ivo Andrić: O priči i pričanju (Govor Ive Andrića u Stokholmu prilikom primanja Nobelove nagrade).

Književnost starog veka

Književna dela za obradu

– Ep o Gilgamešu;

– Biblija. Stari zavet. Prva knjiga Mojsijeva: Legenda o potopu; Pjesma nad pjesmama;

– Biblija. Novi zavet. Jevanđelje po Mateju;

– Homer: Ilijada (odlomci iz prvog i šestog pevanja: invokacija, susret Hektora i Andromahe, i drugi po izboru);

– Sofokle: Antigona.

Narodna književnost

Književna dela za obradu

– Narodna lirska mitološka pesma (po izboru);

– Komadi od različnijeh kosovskijeh pjesama;

– Marko Kraljević i brat mu Andrijaš (bugarštica);

– Narodne epske pesme: Dioba Jakšića/Opet Dioba Jakšića; Ropstvo Janković Stojana;

– Narodna balada Hasanaginica;

– Srpska narodna bajka po izboru;

– Narodne bajke slovenskih i drugih naroda (po izboru).

Srednjovekovna književnost

Književna dela za obradu

– Sveti Sava: Žitije Svetoga Simeona (odlomak);

– Jefimija: Pohvala knezu Lazaru;

Konstantin Filozof: Žitije despota Stefana Lazarevića – Opis Beograda (iz 51. poglavlja);

– Despot Stefan Lazarević: Slovo ljubve.

Humanizam i renesansa

Književna dela za obradu

– Dante: Božanstvena komedija, Pakao (odlomci,pevanja po izboru učenika i nastavnika);

– Petrarka: Kanconijer (izbor);

– Bokačo: Dekameron (okvirna priča i tri novele po izboru);

– Servantes: Don Kihot (odlomci: predgovor, prvo, sedmo i osmo poglavlje);

– Šekspir: Romeo i Julija;

– Marin Držić: Dundo Maroje/Novela od Stanca.

Izborni sadržaji:

– Milovan Vitezović: Lajanje na zvezde (korelacija s filmom i pozorištem);

– Goran Petrović: Priča o pričanju;

– Svetlana Velmar Janković: Zapisi sa dunavskog peska;

– Danilo Kiš, Rani jadi;

Tolkin: Gospodar prstenova (prva knjiga);

– Hiljadu i jedna noć (izbor);

– Homer: Odiseja (Kod Feačana);

– Mitovi i legende starog veka (starogrčki, rimski i slovenski mitovi po izboru učenika i nastavnika; izvori: Grčki mitovi R. Grevsa, Priče iz klasične starine G. Švaba, Slovenski mitološki rečnik Lj. Radenkovića i S. Tolstoj, Srpska mitologija S. Petrovića i sl.);

– Milan Rakić Jefimija

– Vasko Popa Uspravna zemlja;

– Ljubomir Simović: Hasanaginica (odlomak s vojnicima);

– Jovan Deretić, Kulturna istorija Srba (odlomci o vladarima iz porodice Nemanjić);

– Ispovedna molitva iz 14. veka, nepoznati autor (Antologija srpskog pesništva, priredio Miodrag Pavlović);

– Pesme dubrovačkih petrarkista (po izboru učenika i nastavnika);

– Rable: Gargantua i Pantagruel (odlomak – pismo Gargantua Pantagruelu)

Prenošenje reči u novi red (razlike u odnosu na podelu reči na slogove). Pisanje crtice.

Pisanje spojeva predlog + zamenica (npr.: sa mnom i sl.).

Pisanje zapete ispred enklitike.

1. Usmeno i pisano izražavanje. Sistematično usmeno izlaganje na zadate teme.

Oblikovanje pasusa u smisaone celine u pisanom sastavu.

Argumentativni tekst – usmeno i pisano oblikovanje.

Izbor iz sekundarne literature, publicističkih tekstova, različitih enciklopedija i rečnika.

Po završetku drugog razreda učenik će biti u stanju da:

Ključni pojmovi sadržaji

2CJK.2.1.1. Ima šira znanja o jeziku uopšte (koja su bitna svojstva jezika); prepoznaje jedinice i pojave koje pripadaju različitim jezičkim nivoima / podsistemima; ima osnovna znanja o pismu uopšte; ima osnovna znanja o pravopisu uopšte (etimološki – fonološki pravopis; gramatička – logička interpunkcija; grafema – slovo); ima osnovna znanja o jezicima u svetu (jezička srodnost, jezički tipovi, jezičke univerzalije). Razume osnovne principe vođenja dijaloga; razume pojam govornog čina; razume pojam deikse. Poznaje odlike varijeteta srpskog jezika nastalih na osnovu medijuma i onih koji su uslovljeni socijalno i funkcionalno.

2CJK.1.1.4. Poznaje vrste i podvrste reči; primenjuje normu u vezi s oblicima reči u frekventnim slučajevima (uključujući i glasovne promene u vezi s oblicima reči); izdvaja delove reči u vezi s oblicima reči (gramatička osnova i nastavak za oblik) u jednostavnijim slučajevima; izdvaja delove reči u vezi s građenjem reči (prefiks, tvorbena osnova, sufiks) u jednostavnijim slučajevima; prepoznaje osnovne načine građenja reči; primenjuje normu u vezi s građenjem reči (uključujući i glasovne promene u vezi s građenjem reči); primenjuje postojeće modele pri građenju novih reči

2CJK.2.1.4. Ima šira znanja o vrstama i podvrstama reči; ume da odredi oblik promenljive reči i da upotrebi reč u zadatom obliku; poznaje pojam morfeme; deli reč na tvorbene morfeme u jednostavnijim slučajevima i imenuje te morfeme; poznaje osnovne načine građenja reči; primenjuje normu u vezi s oblicima reči u manje frekventnim slučajevima.

2SJK.1.2.4. Uočava i primerima argumentuje osnovne poetičke, jezičke, estetske i strukturne osobine književnih dela iz obavezne školske lektire.

2SJK.1.2.6. Navodi osnovne književnoistorijske i poetičke odlike stilskih epoha, pravaca i formacija u razvoju srpske i svetske književnosti i povezuje ih sa delima i piscima iz obavezne lektire školskog programa.

2SJK.1.2.9. Na osnovu dela srpske i svetske književnosti formira čitalačke navike i znanja; shvata ulogu čitanja u tumačenju književnog dela i u izgrađivanju jezičkog, literarnog, kulturnog i nacionalnog identiteta.

2SJK.2.2.2. Poznaje književnoteorijsku terminologiju i književnoteorijska znanja adekvatno primenjuje u tumačenju književnih dela predviđenih programom.

2SJK.2.2.5. Obrazlaže osnovne elemente književnosti kao diskursa u odnosu na ostale društvene diskurse (npr. prisustvo/odsustvo pripovedača, pripovedni fokus, status istorijskog i fiktivnog itd.).

2SJK.2.2.7. Samostalno uočava i analizira probleme u književnom delu i ume da argumentuje svoje stavove na osnovu primarnog teksta.

2SJK.2.2.8. Aktivno koristi preporučenu i širu, sekundarnu literaturu (književnoistorijsku, kritičku, autopoetičku, teorijsku) u tumačenju književnoumetničkih i književnonaučnih dela predviđenih programom.

2SJK.2.2.9. Na osnovu dela srpske i svetske književnosti razvija čitalačke veštine, sposobnosti i znanja od značaja za tumačenje i vrednovanje različitih književnoumetničkih i književnonaučnih dela i za razvijanje jezičkog, literarnog, kulturnog i nacionalnog identiteta; ima izgrađen čitalački ukus svojstven kulturnom i obrazovanom čoveku.

‒ objasni razliku između etimološkog i fonološkog pravopisa;

– sastavi tekst, primenjujući forme i obeležja publicističkog i administrativnog stila;

– objasni pojam morfeme i razlikuje gramatičku od tvorbene analize reči (tvorbenu osnovu i nastavak i gramatičku osnovu i nastavak);

– primeni sistemska znanja o vrstama i podvrstama reči i njihovim gramatičkim kategorijama;

• Istorija srpskog književnog jezika

• Funkcionalni stilovi srpskog književnog jezika

• Morfologija u užem smislu

– uporedi stilska sredstva baroka sa umetničkim sredstvima prethodnih epoha (pravaca);

– odredi društveni i kulturološki značaj prosvetiteljskih ideja, posebno u srpskoj kulturi;

– objasni uticaj romantizma na formiranje nacionalnog identiteta;

– sastavi tabelu sa najznačajnijim predstavnicima romantizma, njihovim delima i odlikama;

– uporedi stilske karakteristike evropskog i srpskog romantizma;

– utvrdi razlike u pristupu stvarnosti romantizma i realizma:

– uporedi i primerima dokaže književne odlike dela koja pripadaju realizmu;

– protumači i vrednuje posebnosti književnih junaka i junakinja realizma (problem roda, identiteta, klasne raslojenosti);

– analizira i uporedi izdvojene probleme u književnim delima koja pripadaju različitim epohama;

• Barok u evropskoj književnosti i barokne tendencije u srpskoj književnosti

• Prosvetiteljstvo i klasicizam u srpskoj književnosti;

• Romantizam u evropskoj i srpskoj književnosti;

• Realizam u evropskoj i srpskoj književnosti;

• Dijalog književnih epoha

– primeni osnovna tipografsko-pravopisna rešenja u vezi sa kucanim tekstom (razmak i štamparski tipovi sloga);

– učestvuje u javnim razgovorima sa više učesnika (na teme iz oblasti jezika i književnosti);

– oblikuje svoj govor prema situaciji i primeni književnojezičku normu;

– sastavi složeniji tekst, koristeći se opisom i pripovedanjem.

• Pravopis

• Usmeno i pisano izražavanje

2SJK.3.2.2. Vlada književnoteorijskom terminologijom i teorijska znanja adekvatno primenjuje u tumačenju književnoumetničkih i književnonaučnih dela koja su predviđena školskim programom i drugih dela ove vrste različitih žanrova, izvan školskog programa.

2SJK.3.2.4. Uočava i tumači poetičke, jezičke, estetske i strukturne osobine književnoumetničkih i književnonaučnih tekstova u okviru školske lektire i izvan školskog programa; procenjuje i poredi stilske postupke u navedenim vrstama tekstova.

2SJK.3.2.8. U tumačenju književnog dela kritički koristi preporučenu i samostalno izabranu sekundarnu literaturu (književnoistorijsku, kritičku, autopoetičku, teorijsku).

2SJK.1.3.4. Koristi oba pisma, dajući prednost ćirilici; primenjuje osnovna pravopisna pravila u frekventnim primerima i ume da se služi školskim izdanjem Pravopisa; u pisanju izdvaja delove teksta, daje naslove i podnaslove, ume da citira i parafrazira; sastavlja maturski rad poštujući pravila izrade stručnog rada (upotrebljava fusnote i sastavlja sadržaj i bibliografiju); sastavlja pismo – privatno i službeno, biografiju (CV), molbu, žalbu, zahtev, oglas; zna da popuni različite formulare i obrasce.

2CJK.1.3.2. Govoreći i pišući o nekoj temi (iz jezika, književnosti ili slobodna tema), jasno strukturira kazivanje i povezuje njegove delove na odgovarajući način; razlikuje bitno od nebitnog i drži se osnovne teme; sastavlja jednostavniji govoreni i pisani tekst koristeći se opisom, pripovedanjem i izlaganjem (ekspozicijom); ume ukratko da opiše svoja osećanja i doživljaj književnog ili drugog umetničkog dela; sažeto prepričava jednostavniji književnoumetnički tekst i izdvaja njegove važne ili zanimljive delove; rezimira jednostavniji književni i neumetnički tekst.

2CJK.1.3.3. U raspravi ili razmeni mišljenja na teme iz književnosti, jezika i kulture ume u kratkim crtama da iznese i obrazloži ideju ili stav za koji se zalaže, govori odmereno, oslanja se na argumente, u stanju je da čuje tuđe mišljenje i da ga uzme u obzir prilikom svoje argumentacije; piše jednostavniji argumentativni tekst na teme iz književnosti, jezika i kulture.

2CJK.2.3.1. Govori u zvaničnim situacijama, javno i pred većim auditorijumom o temama iz oblasti jezika, književnosti i kulture, koristeći se književnim jezikom i odgovarajućom terminologijom; učestvuje u javnim razgovorima sa više učesnika; procenjuje slušaoca odnosno auditorijum i oblikuje svoj govor prema njegovim potrebama i mogućnostima; ima potrebu i naviku da razvija sopstvenu govornu kulturu; s pažnjom i razumevanjem sluša teže izlaganje (npr. predavanje) s temom iz jezika, književnosti i kulture; sluša kritički, procenjujući govornikovu argumentaciju i objektivnost.

2CJK.1.3.2. Govoreći i pišući o nekoj temi (iz jezika, književnosti ili slobodna tema), jasno strukturira kazivanje i povezuje njegove delove na odgovarajući način; razlikuje bitno od nebitnog i drži se osnovne teme; sastavlja jednostavniji govoreni i pisani tekst koristeći se opisom, pripovedanjem i izlaganjem (ekspozicijom); ume ukratko da opiše svoja osećanja i doživljaj književnog ili drugog umetničkog dela; sažeto prepričava jednostavniji književnoumetnički tekst i izdvaja njegove važne ili zanimljive delove; rezimira jednostavniji književni i neumetnički tekst.

2CJK.2.3.2. Sastavlja složeniji govoreni i pisani tekst (iz jezika, književnosti ili slobodna tema) koristeći se opisom, pripovedanjem i izlaganjem (ekspozicijom); u govorenoj ili pisanoj raspravi precizno iznosi svoje ideje i obrazlaže svoj stav; trudi se da govori i piše zanimljivo, praveći prikladne digresije i birajući zanimljive detalje i odgovarajuće primere; uočava poentu i izlaže je na prikladan način; precizno iznosi svoj doživljaj i utiske povodom književnog ili drugog umetničkog dela; sažeto prepričava složeniji književni tekst i rezimira složeniji književni i neumetnički tekst na teme neposredno vezane za gradivo; piše izveštaj i referat; primenjuje pravopisnu normu u slučajevima predviđenim programom.

Po završetku drugog razreda učenik će biti u stanju da:

Ključni pojmovi sadržaji

2CJK.2.1.4. Ima šira znanja o vrstama i podvrstama reči; ume da odredi oblik promenljive reči i da upotrebi reč u zadatom obliku; poznaje pojam morfeme; deli reč na tvorbene morfeme u jednostavnijim slučajevima i imenuje te morfeme; poznaje osnovne načine građenja reči; primenjuje normu u vezi s oblicima reči u manje frekventnim slučajevima.

2CJK.3.1.3. Ima detaljnija znanja o morfologiji u užem smislu i tvorbi reči u srpskom jeziku (deli reč na tvorbene morfeme u složenijim slučajevima i imenuje te morfeme).

2CJK.1.1.6. Ima leksički fond koji je u skladu sa srednjim nivoom obrazovanja; pravi razliku između formalne i neformalne leksike i upotrebljava ih u skladu sa prilikom; ima osnovna znanja o značenju reči; poznaje osnovne leksičke odnose (sinonimiju, antonimiju, homonimiju); poznaje metaforu kao leksički mehanizam; nema odbojnost prema rečima stranog porekla, ali ih ne prihvata nekritički i automatski; poznaje pojam termina i frazeologizma; poznaje najvažnije rečnike srpskog jezika i ume da se njima koristi.

2CJK.2.1.6. Ima bogat i uraznoličen leksički fond (uključujući i intelektualnu i internacionalnu leksiku i poznavanje najfrekventnijih internacionalnih prefiksa i sufiksa). Taj fond upotrebljava u skladu s prilikom; vidi jezik kao niz mogućnosti koje mu služe da izrazi individualno iskustvo i usmeren je ka bogaćenju sopstvenog rečnika; poznaje hiperonimiju/hiponimiju, paronimiju; razlikuje leksičke slojeve; poznaje metonimiju kao leksički mehanizam.

– razlikuje značenjske odnose među rečima;

– prepozna leksičke mehanizme – metaforu i metonimiju;

– razlikuje tipove leksike s obzirom na poreklo (narodne reči, crkvenoslovenske reči i pozajmljenice) i sferu upotrebe (istorizmi, arhaizmi, neologizmi, termini);

– razlikuje neknjiževnu leksiku od književne;

– prepozna i pravilno koristi ustaljene izraze (frazeologizme);

– razlikuje sintaksičke jedinice i poznaje sve tipove rečeničnih članova;

– prepozna osobine razgovornog stila, posebno one koje ga razlikuju od ostalih stilova;

Tvorba reči

Leksikologija

Sintaksa

Stilistika

• navede i objasni društveno-istorijske okolnosti koje su dovele do pojave simbolizma i estetike larpurlartizma;

• uporedi srpsku književnost moderne sa evropskom i odredi njene specifičnosti;

• navede primere dekadencije u kasnoj fazi srpske moderne;

• poveže pojave u književnosti sa društveno-istorijskim okolnostima;

• obrazloži uticaj društva na pojavu angažovane književnosti;

• poveže formalne odlike književnog dela (forma, tip pripovedanja, stilska sredstva) i njegovo značenje

Moderna u evropskoj i srpskoj književnosti

Međuratna i ratna književnost

Dijalog književnih epoha

2CJK.2.1.5. Koristi se svim sintaksičkim mogućnostima srpskog jezika; razlikuje bezlične i lične rečenice; analizira rečenice građene po različitim modelima; ima šira znanja o sintagmi; prepoznaje osnovne vrste zavisnih predikatskih rečenica (tipični slučajevi); zna osnovno o naporednim odnosima, kongruenciji i negaciji; razlikuje vrste nezavisnih predikatskih rečenica; razume pojam elipse; ima osnovna znanja o upotrebi padeža i glagolskih oblika.

2CJK.2.1.1. Ima šira znanja o jeziku uopšte (koja su bitna svojstva jezika); prepoznaje jedinice i pojave koje pripadaju različitim jezičkim nivoima / podsistemima; ima osnovna znanja o pismu uopšte; ima osnovna znanja o pravopisu uopšte (etimološki – fonološki pravopis; gramatička – logička interpunkcija; grafema – slovo); ima osnovna znanja o jezicima u svetu (jezička srodnost, jezički tipovi, jezičke univerzalije). Razume osnovne principe vođenja dijaloga; razume pojam govornog čina; razume pojam deikse. Poznaje odlike varijeteta srpskog jezika nastalih na osnovu medijuma i onih koji su uslovljeni socijalno i funkcionalno.

2CJK.1.1.2. Razlikuje književni (standardni) jezik od dijalekta; zna osnovne podatke o dijalektima srpskog jezika; ima pravilan stav prema svom dijalektu i drugim dijalektima srpskog jezika i prema oba izgovora srpskog književnog jezika (poštuje svoj i druge dijalekte srpskog jezika i ima potrebu da čuva svoj dijalekat; podjednako ceni oba izgovora srpskog književnog jezika – ekavski i (i)jekavski); ima potrebu da uči, čuva i neguje književni jezik; poznaje najvažnije gramatike i normativne priručnike i ume da se njima koristi; zna osnovne podatke o mestu srpskog jezika među drugim indoevropskim i slovenskim jezicima; ima osnovna znanja o razvoju književnog jezika, pisma i pravopisa kod Srba.

2SJK.1.2.1. Poznaje autore dela iz obaveznog školskog programa i lokalizuje ih u kontekst stvaralačkog opusa i književnoistorijski kontekst.

2SJK.2.2.1. Interpretira književni tekst uvidom u njegove integracione činioce (doživljajni kontekst, tematsko-motivski sloj, kompozicija, likovi, forme pripovedanja, idejni sloj, jezičko-stilski aspekti…).

2SJK.3.2.1. Čita, doživljava i samostalno tumači književnoumetnička i književnonaučna dela iz obaveznog školskog programa, kao i dodatne (izborne) i fakultativne književnoumetničke i književnonaučne tekstove; tokom interpretacije pouzdano koristi stečena znanja o stvaralačkom opusu autora i književnoistorijskom kontekstu.

2SJK.1.2.2. Poznaje književnoteorijsku terminologiju i dovodi je u funkcionalnu vezu sa primerima iz književnih i neumetničkih tekstova predviđenih programom.

2SJK.2.2.2. Poznaje književnoteorijsku terminologiju i književnoteorijska znanja adekvatno primenjuje u tumačenju književnih dela predviđenih programom.

2SJK.3.2.2. Vlada književnoteorijskom terminologijom i teorijska znanja adekvatno primenjuje u tumačenju književnoumetničkih i književnonaučnih dela koja su predviđena školskim programom i drugih dela ove vrste različitih žanrova, izvan školskog programa.

2SJK.1.2.3. U tumačenju književnoumetničkih i književnonaučnih dela razlikuje metode unutrašnjeg i spoljašnjeg pristupa.

2SJK.2.2.3. Razlikuje metode unutrašnjeg i spoljašnjeg pristupa u interpretaciji književnoumetničkog i književnonaučnog dela i adekvatno ih primenjuje prilikom razumevanja i tumačenja ovih vrsta dela.

2SJK.2.2.4. Uočava i obrazlaže poetičke, jezičke, estetske i strukturne osobine književnoumetničkih i književnonaučnih dela u okviru školske lektire; procenjuje da li je složeniji književnonaučni tekst (autobiografija, biografija, memoari, dnevnik, pismo, putopis…) dobro strukturiran i koherentan, da li su ideje izložene jasno i precizno; uočava stilske postupke u književnoumetničkom i književnonaučnom tekstu; procenjuje koliko određene odlike teksta utiču na njegovo razumevanje i doprinose tumačenju značenja teksta.

2SJK.1.2.5. Uočava osnovne osobine književnosti kao diskursa i razlikuje ga u odnosu na ostale društvene diskurse.

– primenjuje osnovna pravila

transkripcije imena iz

stranih jezika;

– govori javno i pred većim

auditorijumom o temama iz

jezika, književnosti i

kulture;

– sasluša tuđe mišljenje i

uzme ga u obzir prilikom

svoje argumentacije;

– aktivno učestvuje u javnoj debati – pripremi se za debatu, argumentovano izlaže i izvede zaključke ;

– napiše sastav na temu iz

jezika i književnosti,

uvažavajući načela

pravopisa i jezičke norme.

KULTURA

Pravopis

Usmeno i pisano izražavanje

2SJK.3.2.5. Razume osnovne elemente književnosti kao diskursa (poredi npr. prisustvo/odsustvo pripovedača, pripovedni fokus, status istorijskog i fiktivnog itd.) u odnosu na ostale društvene diskurse i ta saznanja upotrebljava u tumačenju književnih dela.

2SJK.1.2.6. Navodi osnovne književnoistorijske i poetičke odlike stilskih epoha, pravaca i formacija u razvoju srpske i svetske književnosti i povezuje ih sa delima i piscima iz obavezne lektire školskog programa.

2SJK.2.2.6. Prilikom tumačenja književnoumetničkih i književnonaučnih dela iz školskog programa primenjuje znanja o osnovnim književnoistorijskim i poetičkim odlikama stilskih epoha, pravaca i formacija u razvoju srpske i svetske književnosti.

2SJK.3.2.6. Prilikom tumačenja i vrednovanja književnoumetničkih i književnonaučnih dela primenjuje i upoređuje književnoistorijske i poetičke odlike stilskih epoha, pravaca i formacija u razvoju srpske i svetske književnosti.

2SJK.1.2.7. Analizira izdvojene probleme u književnom delu i ume da ih argumentuje primarnim tekstom.

2SJK.2.2.7. Samostalno uočava i analizira probleme u književnom delu i ume da argumentuje svoje stavove na osnovu primarnog teksta.

2SJK.2.2.8. Aktivno koristi preporučenu i širu, sekundarnu literaturu (književnoistorijsku, kritičku, autopoetičku, teorijsku) u tumačenju književnoumetničkih i književnonaučnih dela predviđenih programom.

2CJK.2.3.2. Sastavlja složeniji govoreni i pisani tekst (iz jezika, književnosti ili slobodna tema) koristeći se opisom, pripovedanjem i izlaganjem (ekspozicijom); u govorenoj ili pisanoj raspravi precizno iznosi svoje ideje i obrazlaže svoj stav; trudi se da govori i piše zanimljivo, praveći prikladne digresije i birajući zanimljive detalje i odgovarajuće primere; uočava poentu i izlaže je na prikladan način; precizno iznosi svoj doživljaj i utiske povodom književnog ili drugog umetničkog dela; sažeto prepričava složeniji književni tekst i rezimira složeniji književni i neumetnički tekst na teme neposredno vezane za gradivo; piše izveštaj i referat; primenjuje pravopisnu normu u slučajevima predviđenim programom.

2CJK.2.3.1. Govori u zvaničnim situacijama, javno i pred većim auditorijumom o temama iz oblasti jezika, književnosti i kulture, koristeći se književnim jezikom i odgovarajućom terminologijom; učestvuje u javnim razgovorima sa više učesnika; procenjuje slušaoca odnosno auditorijum i oblikuje svoj govor prema njegovim potrebama i mogućnostima; ima potrebu i naviku da razvija sopstvenu govornu kulturu; s pažnjom i razumevanjem sluša teže izlaganje (npr. predavanje) s temom iz jezika, književnosti i kulture; sluša kritički, procenjujući govornikovu argumentaciju i objektivnost.

2SJK.3.3.2. Izlaže (u zvaničnim situacijama, javno i pred većim auditorijumom) i piše o temama iz oblasti jezika, književnosti i kulture; ima razvijene govorničke (oratorske) veštine; pretpostavlja različite stavove auditorijuma i u skladu s tim problematizuje pojedine sadržaje; prepoznaje i analizira verbalnu i neverbalnu reakciju sagovornika odnosno auditorijuma i tome prilagođava svoj govor; slušajući govornika, procenjuje sadržinu i formu njegovog govora i način govorenja.

Po završetku četvrtog razreda učenik će biti u stanju da:

Ključni pojmovi sadržaji

– razlikuje sve tipove nezavisnih predikatskih rečenica i prepozna specijalne nezavisne rečenice;

– razlikuje naporedne odnose među rečima, sintagmama i rečenicama;

– prepozna različite vrste zavisnih rečenica;

– pravilno upotrebi i prepozna značenja ličnih glagolskih oblika;

– prepozna u tekstu i navede osobine književnoumetničkog i naučnog stila;

– proceni pouzdanost podataka koje preuzima sa interneta pri pisanju teksta naučnim stilom;

– pokaže osnovna opštelingvistička znanja o evoluciji jezika i srodnosti između nekih jezika.

Sintaksa

Stilistika

Opšta lingvistika

– protumači književni tekst stavljajući ga u odgovarajući kulturnoistorijski kontekst;

– koristi književnoteorijske termine u tumačenju književnog dela;

– postavi problemsko pitanje u vezi sa književnoumetničkim delom, iznosi sud o njemu i argumentuje svoj sud;

– poveže određene teorije (egzistencijalizam, teorija recepcije/otovorenog dela) sa književnoumetničkim tekstom;

– prepozna intertekstualnost;

– samostalno bira književna dela izvan programa oslanjajući se na stečena znanja i usvojene vrednosti;

– poveže istorijske, religijske, političke teme u delima koja obrađuje sa izgradnjom ili preispitivanjem nacionalnog identiteta u njima;

– raspravlja o elementima rodne osetljivosti u delima koja obrađuje;

Posleratna književnost

Dijalog književnih epoha

– govori javno i pred većim

auditorijumom o temama iz

jezika, književnosti i

kulture;

– napiše sastav na temu iz

jezika i književnosti,

uvažavajući načela

pravopisa i jezičke norme.

Pravopis

Usmeno i pisano izražavanje