GEOGRAFIJA

Po završetku prvog razreda učenik će biti u stanju da:

– koristi digitalne kartografske izvore informacija i alate Geografskih informacionih sistema;

– pomoću modela demonstrira oblik i kretanje Zemlje i analizira njihove posledice;

– razlikuje evolutivne faze sfera na Zemlji i njihova glavna obeležja;

– izvodi zaključke o uticaju unutrašnjih sila na nastanak minerala i stena i formiranje reljefa koristeći primere u Srbiji i u svetu;

– razvrstava oblike reljefa prema tipu nastanka u zavisnosti od delovanja endogenih i egzogenih procesa na primerima u lokalnoj sredini i u svetu;

– predviđa koje posledice po čoveka mogu da nastanu delovanjem geohazarda i navodi mere prevencije i zaštite;

– ocenjuje ulogu čoveka kao faktora i modifikatora u procesu formiranja reljefa;

– analizira procese u vazdušnom omotaču i njihov uticaj na vremenske prilike na Zemlji koristeći geografske karte i IKT-e;

– kritički procenjuje aktivnosti čoveka na promene u atmosferi;

– analizira hidrološke pojave, objekte i procese koristeći se geografskim kartama i IKT-om;

– dovodi u vezu i ilustruje odnos podzemnih i površinskih voda i ukazuje na značaj Svetskog mora i kopnenih voda;

– istražuje uzroke različitih vodoprivrednih problema u svetu i kod nas i izvodi zaključke o značaju vodnih resursa za svakodnevni život čoveka;

– razlikuje glavne tipove zemljišta, dovodi u vezu njihova svojstva sa uslovima formiranja i primerima u Srbiji i svetu i ilustruje njihovu ekonomsku vrednost;

– primerima i pomoću geografske karte objašnjava zakonitosti horizontalnog i vertikalnog rasporeda bioma;

Digitalna kartografija i Geografski informacioni sistemi(GIS) – pomoć u upoznavanju prostora.

Zemljino kretanje i njene posledice.

Unutrašnje sile i njihov uticaj na procese i pojave na Zemlji.

Minerali i stene; mineralni resursi, upotreba stena u svakodnevnom životu.

Litosferne ploče, kretanje, uticaj na formiranje reljefa.

Vulkanizam i zemljotresi.

Kopno, orogeni pokreti, vulkanski oblici reljefa.

Oblikovanje reljefa, erozija, akumulacija i agensi.

Padinski proces.

Fluvijalni proces.

Kraški proces.

Glacijalni proces.

Eolski proces.

Marinski proces.

Antropogeni reljef.

Uzajamna povezanost klimatskih elementa i faktora.

Cirkulacija atmosfere.

Vremenska prognoza i sinoptičke karte.

Podela klime, solarna i fizička klima, odlike i razlike.

Raznolikost klimatskih tipova na Zemlji i uslovi života.

Klima gradova.

Klimatske promene, nastanak, posledice i mere zaštite.

– definiše pojam geonasleđa i argumentuje potrebu za njegovom zaštitom.

Svetsko more, hemijske i fizičke osobine i kretanje morske vode.

Tipovi izdani, izvora i termomineralnih voda.

Morfološke i hidrološke osobine rečnog sliva i reka, uticaj prirodnih i antropogenih faktora na vodni režim reka.

Pojam i elementi jezera, podela jezera prema položaju i načinu postanka.

Pojave leda na Zemlji (permafrost, rečni led, morski led, lednici), tipovi lednika i savremena glacijacija.

Vodoprivreda – korišćenje voda, zaštita voda i zaštita od voda.

Zemljište – formiranje, rasprostiranje, značaj, degradacija i zaštita.

Očuvanje biodiveziteta –poučni primeri iz sveta.

Kriterijumi za proglašavanje objekata geonasleđa.

Po završetku razreda učenik će biti u stanju da:

Ključni pojmovi sadržaja programa

2.GE.1.1.3. Pravilno definiše geografske pojmove i koristi različite izvore (statističke podatke, naučno popularnu literaturu, geografske časopise, informacije iz medija, internet) za prikupljanje i predstavljanje geografskih podataka u lokalnoj sredini, Republici Srbiji i zemljama u okruženju.

2.GE.1.2.4. Razume koncept održivog razvoja kao uslov za opstanak i napredak ljudskog društva i privredni razvoj.

2.GE.1.3.1. Opisuje istorijsko-geografske faktore i njihov uticaj na neravnomeran regionalni razvoj Republike Srbije i zemalja u okruženju.

2.GE.1.3.2. Navodi geografske faktore koji utiču na razmeštaj stanovništva, naselja i privrede u Republici Srbiji i zemljama u okruženju.

2.GE.1.3.3. Opisuje demografski razvoj (prirodni i mehanički) i strukture stanovništva u Republici Srbiji i zemljama u okruženju.

2.GE.1.3.4. Razume pojmove: tranzicija, integracija, globalizacija i njihov uticaj na promene i probleme u Republici Srbiji i zemljama u okruženju.

2.GE.2.1.1. Pravilno koristi kartografska izražajna sredstva za skiciranje geografskih karata različitog razmera i sadržaja.

2.GE.2.2.2. Objašnjava geografske veze između prirodnih uslova, resursa i ljudskih delatnosti.

2.GE.2.2.3. Objašnjava geografski razmeštaj prirodnih resursa u Republici Srbiji, regionu i Evropi i objašnjava njihov uticaj na ekonomski razvoj.

2.GE.2.3.1.Objašnjava uticaj geografskih

faktora na demografski razvoj, razmeštaj stanovništva, naselja i privrede u svetu.

2.GE.2.3.2. Objašnjava savremene probleme čovečanstva (sukobi i nasilje, nezaposlenost, glad, nedostatak pijaće vode, diskriminacija, bolesti zavisnosti) i navodi mere za njihovo prevazilaženje.

2.GE.2.3.3. Definiše pojam globalne ekonomije i tržišta i navodi faktore koji utiču na njihov nastanak i razvoj.

− analizira i izrađuje tematske karte;

− realizuje istraživački projekat na zadatu temu;

− koristi statističke izvore i sredstva IKT-a u analizi demografskih dispariteta u svetu i odabranim regijama;

− objašnjava faktore populacione dinamike i dovodi ih u vezu sa stepenom društveno-ekonomskog razvoja;

− kritički vrednuje efekte populacione politike i predlaže mere demografskog razvoja u budućnosti;

− razmatra demografske projekcije na globalnom i regionalnom nivou;

− koristeći geografsku kartu dovodi u vezu geografski položaj naselja sa njegovim razvojem;

− uspostavlja odnose između procesa u razvoju naselja i ekonomskog i populacionog razvoja koristeći geografsku kartu i IKT;

− objašnjava polarizacijske procese u razvoju naselja i daje primere na lokalnom i globalnom nivou;

− analizira uticaj prirodnih i društvenih faktora na razvoj privrede u celini i pojedinih privrednih delatnosti;

− dovodi u vezu nivo razvijenosti privrede u celini i pojedinih privrednih grana sa stanjem životne sredine i socijalnim odnosima u izabranim regijama;

Predmet proučavanja, podela, zadaci i razvoj društvene geografije.

Izvori podataka i metode proučavanja u društvenoj geografiji.

Kartografski metod.

Raspored stanovništva.

Populaciona dinamika.

Demografska tranzicija.

Prostorna mobilnost.

Strukture stanovništva.

Populaciona politika.

Faze urbanizacije.

Deagrarizacija i deruralizacija.

Struktura i širenje gradskih prostora.

Funkcionalne veze grada i okolnog prostora.

Polarizacija razvoja naselja.

Ekonomsko-geografska valorizacija prirodnih uslova i resursa.

Privreda i životna sredina.

Globalni ekonomski razvoj.

Ekonomsko-geografske regije.

Multinacionalne kompanije.

Međunarodne ekonomske organizacije i integracije.

Održivi razvoj.

2.GE.3.1.4. Analizira analogne i digitalne tematske karte (prirodnih pojava,sistema i prirodne sredine, društvenih pojava i stvorenih dobara) i objašnjava uzroke koji su uticali na aktuelno stanje, postojeće pojave i objekte.

2.GE.3.2.4. Analizira ekološke probleme i njihove posledice na globalnom nivou i poznaje savremene mere i postupke koji se koriste za njihovo rešavanje.

2.GE.3.3.1. Analizira uticaj društvenih faktora na stepen ekonomske razvijenosti različitih regija u svetu.

2.GE.3.3.2. Analizira globalne društvene promene (tranzicija, integracija, globalizacija, depopulacija, neravnomeran razmeštaj stanovništva, prenaseljenost gradova, deagrarizacija) i njihov uticaj na društvene i ekonomske tokove na globalnom nivou.

2.GE.3.3.3. Objašnjava globalnu i nacionalnu ekonomiju, globalno i nacionalno tržište i analizira faktore koji utiču na njihov razvoj.

2.GE.3.4.2.Analizira geografske faktore i njihov uticaj na razvoj regionalnih celina na globalnom nivou.

2.GE.3.4.3. Objašnjava transformacije regija na globalnom nivou i poznaje pravce njihovog daljeg razvoja.

− kritički vrednuje uticaj multinacionalnih kompanija i međunarodnih organizacija na razvoj i funkcionisanje međunarodne trgovine i neravnomeran ekonomski razvoj u svetu;

− razlikuje pojam, politički status i hijerarhiju organizacije teritorije;

− uočava efekte centripetalnih i centrifugalnih društveno-političkih procesa na teritorijalni integritet i suverenitet države;

− razdvaja faze u evoluciji političko-geografske karte sveta od sredine XIX veka do danas;

− analizira veze između prirodnih resursa, demografskih procesa i stepena ekonomskog razvoja na primerima regija uz pomoć geografske karte i IKT;

− dovodi u vezu regionalne probleme sa tipovima ekonomskog razvoja na primerima u svetu;

− objašnjava uticaj globalnih procesa na očuvanje identiteta na primerima iz regija u svetu;

− koristi različite izvore geografskih informacija.

Teritorija.

Politički status teritorije.

Administrativno-teritorijalna organizacija prostora.

Država.

Separatizam, iredentizam, regionalizam, autonomaštvo.

Politička karta sveta.

Turističke regije Južne Evrope.

Velike urbane regije Zapadne i Srednje Evrope.

Prirodni resursi i tranzicioni procesi u Istočnoj Evropi (Ruska Federacija i Ukrajina).

Savremena migraciona kretanja u evropskim regijama.

Kulturno-civilizacijske tekovine i transformacija geografskog prostora Jugozapadne Azije.

Specifičnosti geografskog razvoja Južne Azije.

Demografski i urbano-geografski procesi u Istočnoj Aziji.

Problemi prirodnih nepogoda u Jugoistočnoj Aziji.

Kulturno-civilizacijska transformacija Afričkog Sredozemlja.

Geografski problemi Saharske i Subsaharske Afrike.

Kulturni, ekonomski i politički razvoj i uticaj SAD i Kanade na globalne procese u svetu.

Društveno-geografski procesi u Meksiku, Karibima i Centralnoj Americi.

Regionalno-geografske specifičnosti Južne Amerike.

Savremeni društveno-geografski razvoj Australije.

Ekološka ugroženost Okeanije.

Posledice klimatskih promena na Antarktiku.

Po završetku razreda učenik će biti u stanju da:

Ključni pojmovi sadržaja programa

2.GE.1.1.3. Pravilno definiše geografske pojmove i koristi različite izvore (statističke podatke, naučno popularnu literaturu, geografske časopise, informacije iz medija, internet) za prikupljanje i predstavljanje geografskih podataka u lokalnoj sredini, Republici Srbiji i zemljama u okruženju.

2.GE.1.2.4. Razume koncept održivog razvoja kao uslov za opstanak i napredak ljudskog društva i privredni razvoj.

2.GE.1.3.1. Opisuje istorijsko-geografske faktore i njihov uticaj na neravnomeran regionalni razvoj Republike Srbije i zemalja u okruženju.

2.GE.1.3.2. Navodi geografske faktore koji utiču na razmeštaj stanovništva, naselja i privrede u Republici Srbiji i zemljama u okruženju.

2.GE.1.3.3. Opisuje demografski razvoj (prirodni i mehanički) i strukture stanovništva u Republici Srbiji i zemljama u okruženju.

2.GE.1.3.4. Razume pojmove: tranzicija, integracija, globalizacija i njihov uticaj na promene i probleme u Republici Srbiji i zemljama u okruženju.

2.GE.2.1.1. Pravilno koristi kartografska izražajna sredstva za skiciranje geografskih karata različitog razmera i sadržaja.

2.GE.2.2.2. Objašnjava geografske veze između prirodnih uslova, resursa i ljudskih delatnosti.

2.GE.2.2.3. Objašnjava geografski razmeštaj prirodnih resursa u Republici Srbiji, regionu i Evropi i objašnjava njihov uticaj na ekonomski razvoj.

2.GE.2.3.1.Objašnjava uticaj geografskih

faktora na demografski razvoj, razmeštaj stanovništva, naselja i privrede u svetu.

− upoređuje različite geografske izvore informacija i procenjuje njihovu pouzdanost i prepoznaje moguće greške;

− analizira uticaj prirodnih uslova na društveno-geografski razvoj Balkanskog poluostrva i Podunavlja;

− ustanovi sličnosti i razlike geografskog položaja Srbije i susednih država;

− objašnjava fizičko-geografske elemente prostora Srbije u smislu geneze, tipologije i njihovih opštih karakteristika;

− vrednuje uticaj geografskih faktora na demografski razvoj, razmeštaj stanovništva, naselja i privrede u Srbiji;

− analizira uzroke i posledice aktuelnog stanja razvoja privrede u Srbiji;

− definiše principe regionalizacije i dovodi ih u vezu sa savremenim prostorno-funkcionalnim razvojem Srbije;

− izvodi zaključke o uzajamnom odnosu fizičko-geografskih i društveno-geografskih odlika na razvoj Srbije i regionalnih celina;

− pomoću opštih i tematskih geografskih karata demonstrira regionalne specifičnosti razvoja stanovništva, privrede i naselja Srbije i njenih geografskih regija;

Balkansko poluostrvo i Podunavlje.

Fizičko-geografski položaj.

Društveno-geografski položaj.

Teritorija i granice Srbije.

Reljef.

Klima.

Vode.

Zemljište.

Biogeografske zone.

Stanovništvo.

Naselja.

Privreda.

Principi regionalizacije.

Političko-administrativni princip regionalizacije. Geografska regionalizacija.

Beogradska regija.

Vojvodina.

Kosovo i Metohija.

Šumadija.

Zapadno Pomoravlje.

Veliko Pomoravlje.

Južno Pomoravlje.

2.GE.2.3.3. Definiše pojam globalne ekonomije i tržišta i navodi faktore koji utiču na njihov nastanak i razvoj.

2.GE.3.1.1. Analizira različite izvore podataka i istraživačke rezultate (geografske karte, satelitske snimke, statističke podatke, naučnu literaturu, geografske časopise, informacije iz medija, internet); izvodi zaključke i predlaže mere za rešavanje društvenih problema.

2.GE.3.1.4. Analizira analogne i digitalne tematske karte (prirodnih pojava, sistema i prirodne sredine, društvenih pojava i stvorenih dobara) i objašnjava uzroke koji su uticali na aktuelno stanje, postojeće pojave i objekte.

2.GE.3.2.4. Analizira ekološke probleme i njihove posledice na globalnom nivou i poznaje savremene mere i postupke koji se koriste za njihovo rešavanje.

2.GE.3.3.1. Analizira uticaj društvenih faktora na stepen ekonomske razvijenosti različitih regija u svetu.

2.GE.3.3.2. Analizira globalne društvene promene (tranzicija, integracija, globalizacija, depopulacija, neravnomeran razmeštaj stanovništva, prenaseljenost gradova, deagrarizacija) i njihov uticaj na društvene i ekonomske tokove na globalnom nivou.

2.GE.3.3.3. Objašnjava globalnu i nacionalnu ekonomiju, globalno i nacionalno tržište i analizira faktore koji utiču na njihov razvoj.

2.GE.3.4.2.Analizira geografske faktore i njihov uticaj na razvoj regionalnih celina na globalnom nivou.

2.GE.3.4.3. Objašnjava transformacije regija na globalnom nivou i poznaje pravce njihovog daljeg razvoja.

− predviđa efekte zaštite prirodnih dobara na životne i privredne aktivnosti ljudi;

− analizira uspešne primere održivog razvoja u različitim oblastima i predlaže rešenja za primenu odgovarajućih modela u svojoj lokalnoj sredini;

− izvodi zaključke o uzrocima i posledicama istorijskih i savremenih migracija na prostorni razmeštaj Srba u regiji i u svetu;

− upoređuje položaj nacionalnih manjina u Srbiji i položaj Srba u zemljama regije;

− procenjuje uticaj različitih institucija na očuvanje nacionalnog identiteta Srba van Srbije;

− objašnjava geografski položaj, fizičko-geografske, društveno-geografske i regionalne odlike Republike Srpske.

Zapadna Srbija.

Starovlaško-raška visija.

Ibarsko-kopaonički kraj.

Osovine razvoja.

Nerazvijena područja.

Zaštićena područja.